Türkiye’nin ilk milli helikopter motoru Gebze’den teslim edildi

Türkiye’nin ilk milli helikopter motoru Gebze’den teslim edildi

Türkiye’nin ilk milli helikopter motoru TEI-TS1400’ün yüksek basınç türbininde kullanılacak soğutmalı ve soğutmasız türbin kanatçıkları TÜBİTAK MAM tarafından üretimi tamamlanarak TEI’ye teslim edildi. Türbinli motorlarda kritik bir teknoloji aşaması olarak kabul edilen ‘tek kristal kanatçık döküm’ çalışmaları, Savunma Sanayii Başkanlığı AR-GE ve Teknoloji Yönetimi Dairesi tarafından desteklenen KRİSTAL Projesi ile 2016 yılında, TEI ve TÜBİTAK MAM işbirliği ile başlatıldı. Türbin kanatçıkları ilk olarak, TEI – TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. tarafından tasarlanan, geliştirilen, üretilen ve çalıştırılan; Türkiye’nin ilk millî helikopter motoru TEI-TS1400’ün TS5 numaralı motorunda kullanılacak. Çalışma koşullarında maruz kalınan yüksek sıcaklıklar, çok yönlü kuvvetler ve zorlayıcı çevre şartları altında parça ve motor bütünlüğünü koruma gereklilikleri sebebiyle, havacılık motorlarının en kritik parçalarından olan türbin kanatçıkları; nikel esaslı süper alaşımdan, tek kristal yapıda, hassas döküm yöntemi ile üretilmekte. Bu parçalar ihtiva ettikleri son derece hassas soğutma kanalı tasarımları ile 1400°C’ye varan sıcaklıkta çalışmaya uygun olup, tek kristal dökümleri, bunun sonrasında uygulanan ısıl işlemler ve tahribatsız kontrol yöntemlerinin eş zamanlı geliştirilmesi sayesinde önemli bir adım daha atıldı. BAŞARIYLA ÜRETİLİYOR TÜBİTAK MAM tarafından yüksek kalite standartlarında üretilen tek kristal döküm kanatçıklar, ilk olarak TEI-TS1400 motorunun yer testlerinde kullanılacak, projenin ilerleyen aşamalarında ise havacılık açısından oldukça kritik önem taşıyan sertifikasyon süreçlerinde ve sonrasında da nihai motorda kullanılacak. TÜBİTAK Gebze Yerleşkesinde düzenlenen teslim törenine TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, TEI Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Mahmut F. Akşit, TÜBİTAK MAM Başkanı Dr. Osman Okur, Malzeme Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Metin Usta, Başuzman Mühendis Doç. Dr. Havva Kazdal Zeytin’in yanı sıra TEI ve TÜBİTAK MAM proje ekiplerinin yöneticileri ile çalışanları katıldı. Prof. Dr. Mandal, törende yaptığı konuşmada, TÜBİTAK MAM ve TEI’nin birlikte çalışması sonucu havacılık motorlarının en kritik teknolojileri arasında yer alan tek kristal türbin kanatlarının başarıyla üretildiğini söyledi. “DÜNYADA SINIRLI SAYIDA ÜLKE BU TEKNOLOJİYE SAHİP” Mandal, hem soğutmalı sistemin hem de soğutmasız sistemin tasarımından üretimine kadar bir öğrenme sürecini kapsadığını vurgulayarak, “Söz konusu üretimin yanında aynı zamanda bizim burada kazandığımız yetkinlik ve yeteneğin, malzeme teknolojilerinin ülkemizin özellikle savunma sanayisindeki gelişimi ve sürdürebilirliği noktasında da bir önem arz ettiğini düşünüyorum.” dedi. Zor koşullar altında çalışan ve bazen ithalatı mümkün olmayan türbin kanatlarını TEI ile geliştirdiklerini ve ilk setin teslimatını yaptıklarını dile getiren Mandal, şunları kaydetti: “Bu gerçekten ülkemiz için önemli bir kazanım. Yerli ve millî üretimle ilgili hep şu söyleniyordu; ‘Evet, helikopteriniz var ama bunun motoru yerli mi?’ Evet, TEI bunu yerli üretebiliyor. Evet, motor var ama motorun içindeki bileşenler yerli ve millî üretilebiliyor mu? Evet, şu an ülkemizin ilk yerli ve millî turboşaft motorunun en zor bileşeni olan türbin kanatlarını TÜBİTAK MAM olarak üretebiliyoruz. Bu teknoloji oldukça kritik ve dünyada çok sınırlı sayıda ülke bu teknolojiye sahip. Oldukça kompleks ve zor bir tasarım, bunları yapabilmek kolay değil. Biz bunu gerçekleştirdik. Tabii ki bu biten bir süreç değil. Mutlaka devamı da var. TÜBİTAK Malzeme Enstitüsü ve TEI, dün imzalanan Havacılık Motor Malzemeleri Geliştirilmesi – Cevher Projesi ile artık bu ve benzer uygulamalara yönelik nikel bazlı süperalaşımları da ham maddeden başlayarak üretebilecek.” Konuşmaların ardından gerçekleştirilen teslimatın sonrasında davetlilerin Yüksek Sıcaklık Malzemeleri Araştırma, Geliştirme ve Onarım Mükemmeliyet Merkezi’ni ziyaretlerinin ardından etkinlik son buldu.