Sizce 7 sayısı ne renktir? Ya da mor rengin nasıl bir tadı vardır? İlk duyduğunuzda kulağınıza yabancı ve garip gelebilir fakat sinestezisi olan bireyler için bunlar oldukça normal.
Peki nedir bu sinestezi?
Bir duyu organının uyarılmasıyla beraber istemsiz bir şekilde başka bir duyunun da uyarılmasına sinestezi yani çoklu duyumsama denir. Yani bir duyu organına gelen sinyal aynı zamanda başka bir duyu organına da gidiyor. Ortamda işitsel bir uyaran varken bireyin sesle beraber sesin tadını, rengini ya da kokusunu algılaması veya şekillerin görüntüsünün bir tat algılamaya sebep oluyor. Örneğin renkleri gördüğünüzde beyninizde ses olarak da algılanıyor. Sayılar aynı zamanda belli bir renge sahip. Bu bağlantılar bazen tek başına çıkabileceği gibi bazen birden fazla bağlantı aynı anda ortaya çıkabilir. Örneğin günlerin yan yana olduğu bir listede salıyı pazartesinin arkasında ve pembe renkli olarak görebilirler. Ayrıca sinestezi kelimesinin nereden geldiğini merak edenler için, Yunanca syn (birlikte) ve aisthēsis (algı) sözcüklerinin birleşiminden oluştuğunu da söyleyelim.
Sinestezisi olan bireylerin sayısının az olduğunu düşünebilirsiniz fakat yapılan araştırmalara göre nüfusun en az %4.4’ü sinesteziye sahip. Sinestezi türlerinin içinde ise en yaygın görüleni harf-renk sinestezisi. Ve sinesteziye sahip bireyler de aynı tür sinesteziye sahip olsalar dahi kendi içlerinde farklılık göstermektedir. Örneğin hepsi aynı sayıyla aynı rengi algılamamakta ya da aynı renkten aynı tadı almamaktadır.
Sinestezi Nedenleri
Sinestezinin kesin olarak nedeni bilinmese de ortaya atılan birkaç yaklaşım vardır. Bunlardan biri uyaranların duyu organları için özelleşmiş bölgeler dışında farklı bölgeleri de etkilemesidir. Yani bir sinyalin ulaşması gereken bölge dışında başka bir bölgeye de iletilmesidir. Bir diğer yaklaşım sosyal becerilerini geliştirememiş bireylerde nöronlar arası iletimi durduran veya yavaşlatan sistemin zayıflaması sonucu oluştuğu ileri sürülmüştür. Mani, şizofreni, psikopati gibi rahatsızlıklarda sinestezinin daha sık görülmesini buna bağlamaktadırlar. Bunlar dışında bazı hastalıklar ve ilaçlar gibi çevresel etmenler sebebiyle oluştuğunu savunan yaklaşımlar da mevcuttur.
Sinestezi Türleri Nelerdir?
Birçok türü bulunan sinestezinin en çok karşılaşılan birkaç türü şunlardır:
•Harf-Renk Sinestezisi
Sinestezinin çok yaygın bir türü olan harf-renk sinestezisinde harfler ve sayılar bir renk ile ilişkilendirilir. Fakat herkes aynı harf ve sayılarda aynı rengi ilişkilendirmiyor yani 1 birine göre akla sarı getirirken başka birine göre mavi getirebilir. Bazı bireylerde ise ortak renk ve şekiller görülebilir.
•Kromestezi
Kromestezi, sesler ile renklerin bağdaştırıldığı yaygın bir sinestezi türüdür.
•Mekansal Dizi Sinestezisi
Bu sinesteziye sahip bireyler sayı dizilerini 3 boyutlu olarak farklı konumlarda görürler.
•İşitsel-Dokunsal Sinestezi
Belirli sesleri vücudun belli bir yeriyle ilişkilendirmektir. Örneğin müzik sesi ayaklarınızın altını uyarabilir, alarm sesi yanağınıza dokunuluyormuş hissi verebilir.