Uyum bozukluğu; ilişkinin bitimi, işten ayrılma, taşınma, hastalık, kaza, doğal afet gibi herhangi bir stres faktörünün ardından sosyal, duygusal ve davranışsal tepkilerin geliştiği bir tür psikiyatrik bozukluktur. Bireyler her yaşta bu durumla karşılaşabilir fakat en şiddetli yaşandığı dönem ergenliktir.
Uyum bozukluğu tanısı koyabilmek için belirtilerin yas süreci içinde gerçekleşmiyor olması önemlidir.
DSM-IV’e Göre Uyum Bozukluğu Tanı Ölçütleri
A- Zorlanma yaratan etkenin başlangıcından sonraki üç ay içinde, gösterilebilir bir etkene tepki olarak duygusal ya da davranışsal belirtilerin gelişmesi.
B- Aşağıdakilerden birinin varlığı ile kanıtlandığı üzere bu belirtiler ya da davranışlar klinik açıdan önemlidir:
1. Zorlanmaya sebep olacak bir durumla karşı karşıya kalma sonucu ortaya çıkması beklenene göre çok daha aşırı, belirgin sıkıntı.
2. Toplumsal ya da mesleki/eğitimsel işlevsellikte belirgin bozulma.
C- Zorlanmayla ilişkili bozukluk başka özgül bir Eksen I bozukluğu için tanı ölçütlerini karşılamaz ve sadece önceden var olan bir Eksen I ya da II bozukluğunun bir alevlenmesi değildir.
D- Bu belirtiler yası göstermemektedir.
E- Zorlanma etkeni (ya da bunun sonuçları) bir kez sonlanınca belirtiler ek bir 6 aylık süreden daha uzun sürmez.
Uyum Bozuklukları önde gelen belirtilere göre alt tiplere ayrılmaktadır:
1-Depresif duygudurum ile giden Uyum Bozukluğu:
Depresif duygudurum, ağlamaklılık, umutsuzluk gibi belirtiler ön plandadır.
2-Anksiyete ile giden Uyum Bozukluğu:
Sinirlilik, üzüntü, aşırı kaygı, çocuklarda asıl bağlandığı kişilerden ayrılma korkusu gibi belirtiler ön plandadır.
3-Karışık Anksiyete-Depresif Duygudurum ile giden Uyum Bozukluğu:
İlk iki tipin belirtileri biraradadır.
4-Davranım Bozukluğu ile giden Uyum Bozukluğu:
Başkalarının haklarına saldırı ya da yaşının gerektirdiği önemli toplumsal değerler ve kuralları bozma (okuldan kaçma, kırıp-dökme, kavgacılık, yasal yükümlülükleri yerine getirmeme vb.) gibi belirtiler ön plandadır.
5-Karışık Duygudurum-Davranım Bozukluğu ile giden Uyum Bozukluğu:
Hem depresyon, anksiyete gibi duygular hem davranım bozukluğu belirtileri bir aradadır.
6-Belirlenmemiş Tip:
Fiziksel yakınmalar, toplumdan uzaklaşma, işte ya da okulda ketlenme gibi çeşitli belirtileri içerebilir.
Tedavisi
Öncelikle bireysel psikolojik danışma süreciyle stres faktörünün saptanıp kişiye etkisinin azaltılması öncelikli amaçtır. Bireysel psikoterapinin yanında benzer durumlarla karşı karşıya kalmış kişilerle grup psikoterapisi yararlı olabilmektedir.
Gerekli görülürse kısa süreli olarak ilaç tedavisi de uygulanabilmektedir.